20 Nhlolanja 2025
Ngu Pinky Moyo lo Reaboka J Nare

Ukuna kwezulu emhlubulweni weZansi yemaNdebeleni sekulethe ukudla kwemvelo okunjengamakhowa, inhlwa, imbuya, umchacha, ulude lokunye njee, ngokunjalo uzulu kumele ananzelele ukuba okunye kuyingozi emzimbeni.
Inengi alenelisi ukuqathanisa amakhowa adliwayo langadliwayo ikakhulu abasakhulayo lokhu kube sokungafaka impilo zabo engozini.
Isakhamuzi se Mawane 1 uMhanjelwa Moyo uthi kuyingozi ukudla amakhowa ungazi ukuthi yiwo adliwayo noma hatshi ngoba sungadla labulalayo.
“Kumila amakhowa ayingozi lamanye adliwayo ngakho kusuke kube nzima kwabangakwaziyo ukuthi amakhowa adliwayo yiwaphi. Amakhowa ayingozi ukuthi nxa ungehluleka ukuqathanisa udle angasiwo impilo yakho iyabe sisengozini.” kutsho uMoyo
UGogo uLeliya Ndlovu uchasise ngokuthi amakhowa adliwayo langadliwayo abonakala njani njalo lendlela zokuqathanisa.
“Ikhowa elidliwayo ulibona ngombala olithuli (brown) ngaphezulu kuthi ngaphansi libe mhlophe nke. Liba lempande ende emhlophe nxa ulisiphuna,” kutsho uMaNdlovu.
ULucy Ndebele ugcizelele esithi isimo samakhowa siyatshengisa ukuba ayadliwa noma cha.
“Ikhowa elilungele umzimba lidliwa yizibungi ezinjengo tshongololo lobunyonyo njalo liyabola masinyane libe lenhlamvana nxa suthe waphuza ukulikha. Amakhowa angadliwayo uwabona ngembala etshiyetshiyeneyo phezulu langaphansi. Elinye uyalithola lilombala olithanga, emnyama kumbe obomvu,” kutsho uMandebele
UMicah Dube onguSobhuku weGungwe ulandisa ngokwehlukana kwamakhowa adliwayo langadliwayo.
“Amakhowa adliwayo aphuma esidulini , ngaphansi kwezihlahla okuthiwa ngamagonde lasezintabeni, umehluko phakathi kwamakhowa lawo yikuthi amakhowa adliwayo nxa uwakha abalomsila omude omhlophe kuthi la angadliwayo ayaqamukela noma abucuke,” kutsho uMnumzana uDube.
Amakhowa nxa uwapheka akuvalwa imbiza kumbe udiwo kusenzelwa ukuthi lapho aphume khona aphinde aphume futhi.Esidulwini lapho amila khona asihlalwa ayahle engasamili.
Uzulu uyaxwayiswa ukuba unanzelele ukudla amakhowa ayingozi njalo bananzelele abantwana abancani bengadli amakhowa amila yonke indawo ngokuna kwezulu elinengi lonyaka.—𝑵𝒕𝒆𝒑𝒆-𝑴𝒂𝒏𝒂𝒎𝒂𝑭𝑴