15 Mbimbitho 2025
Ngu Senzile Nyathi
Besebedlela evalweni abalimi bezansi yemaNdebeleni ngenxa yokubhaha kobudli kanye lesibungu esibizwa ngokuthi yi fallArmyworm esidla izilimo zabo emasimini.
Abalimi laba besebekhala ezimathonsi ngoba sebebona bekhitshwe isiwiji emlonyeni ngenxa yobudli obubhahileyo emasimini abo. Ngemva kokuba abalimi behlabe imkhosi ngaleso simo ababhekane laso ugatsha lozwekulima seludinge imithi ezabulala lesi sibungu seAfrican fall armyworm.
Izakhamizi zesigabeni sika ward 14 kwele Zansi yedolobheni leGwanda seziwutholile lowu muthi, njalo abalimi laba sebelethemba ukuba bazathola isivuno esingcono, omunye wabo nguErnest Sibanda.
“Ngizizwa ngilokujabula njalo sibonga ugatsha lwezokulima lusebenza le Grain Makerting Board (GMB) ngokusinika imithi yokubulala izibungu ngoba kade sesithwele nzima ngazo izibungu lezi. Mina bengizama ngemilotha kodwa bekusehlula siyabonga ukuthola imithi, sithemba ukuba isivuno sesizabangcono lonyaka,” kutsho uSibanda.
UNkosikazi Ketso Moyo ongomunye wezakhamizi zakulesosigaba utshengise ukujabula ngomuthi lo njalo uthi ukhangelele isivuno esingcono lonyaka.
“Lokhu yikuncediswa okukhulu sizaphumula ukuzidla ingqondo sidinga amaqhinga okubulala lezizibungu ekade zisihlasele emasimini. Sesilethemba njalo lokuthi sizathola isivuno esihle lonyaka,” kubika unkosikazi Moyo.
Abson Ndlovu ongumphathisigaba seSizhubani ukhuthaze abalimi ukuba bawusebenzise kahle umuthi lo.
“Ngiiyalixwayisa ukuba asisebenziseni umuthi esiwuphiweyo njengabalimi sizameni ukulwisana lezibungu lezi. Asiwusebenziseni ngonanzelelo, ungabanjwa mahlayana njee. Lonyaka sithole izulu elingcono kulanyakenye ngokunjalo asisebenzeni ngamandla ukuze sibe lesivuno esihle,” kutsho uMnumzana Ndlovu.
Osabambe isikhundla sika msekeli kamkhokheli wezokulima ezansi yemaNdebeleni umnu Bhekilizwe Ncube utshele umsakazo kazulu ukuba umhlubulo lo suthole imithi le.
“Indawo yakithi ibihlaselwe yisibungu lesi, ikakhulu isiqinti se Gwanda, lezinye iziqinti. Esiqintini seBulilima kunganeno ngokunjalo sesinikeze abalimi imithi ukuba balwisane lesibungu. Inengi abalimi sebetholile lumuthi njalo sibakhuthaza ukuba basebenze labalimisi bethu ukuze benelise ukuthola izifundo, njalo nxa bele nkinga benelise ukuba nceda,” kubika umnu Ncube.
Kusenjelo uhulumende ubika ukuba iziphala (GMB) zilokudla okungange 129 149, metric tonnes njalo uthi ukudla lokhu kuzenela uzulu kuze kufike isikhathi sokuvuna.
