05 Pudungwana 2025
Ke Jonah B Moyo

Nkomwa Foundation Trust (NFT)e ketekile selemo sa bohlano (5th), moletlo oo, o neng o tshoaretsoe mo Nkomwa Nkemeletje mo Mapate Gwanda South o supile fa e ne e le lingoaga li le tlhano tsa ho lira ka natla ho buelela litshwanelo tsa batho ba ba nang le bokoos mo Gwanda le likhaolo tse li mabapi.
NFT iqalile ka selomo sa 2020 ho re e emeletje batho ba nang le bokooa.
Ngoaha ono 2025 NFT e thusitse baithuti ba 25 ba nang le bokooa ka ho lefella thuto, korosari le litsenyegelo tsa lipalangoa.
Baile ba thusa batho baba 85 ba nang le albinism ka litlolo tse tlotsang letsatsi le litlolo tsa molomo, le ba 38 ka lisebelisoa tsa ho itsireletsa.

Nakong ea mokete mo Palamente oa Gwanda Boroa hape eli motlatse oa letona la li taba li sebeliso,phathalatso li khaso Mohlompehi Dr Omphile Marupi o entse motheo (Groundbreaking) ea Nkomwa Nkemeletje Disability Center.
Executive Director oa Nkomwa Foundation Trust, Pick Nkomwa, o itse lilemong tse 5 tse fetileng NFT e ne e le mohopolo feela.
“hona joale, tumelo eo e fetohile mokgatlo-matla a ntseng a gola a ho kenyelletsa, matlafatso, le tekano ka mo matabeleland boroa le ho feta.
Ke lekhetlo la pele mekete ea rona ea sehopotso e tsoareloa kantle ho gwanda urban, me ke ka boomo. Re ne re batla ho atamela haufi le batho bao re ba sebeletsang—ho otla ha pelo ha mosebetsi oa NFT,” arealo Nkomwa.
Nkomwa orele mo tsamiko o ne o oa batho ba babereka kabona.
“Ho sebeletsoe batho ba fetang 1000 selemong sena(2025) ea ho buella litokelo tsa batho ba nang le bokooa e le hore litaba tse ba amang li ka rarolloa ka thuso ea rona re le mokhatlo o ikarabellang bakeng sa seo. Palo e ngoe le e ngoe e pheta pale-pale ea kenyelletso, matlafatso le seriti,” a realo.
“Re leboha ka ho lekana mmuso wa Zimbabwe, tlasa boetapele ba moPresidente oa hae ya hlomphehang Dr. Emmerson Dambudzo Mnangagwa, bakeng sa ho theha eikoloho ea pholisi e kgontshang ho kenyeletswa ha batho ba nang le bokooa ka leano la naha la batho ba holofetseng le hotsoeng ka Phupjane 2021. Leano lena le re fa tsela le kholiseho ea hore ha re mong mosebetsing oa rona—’muso o eme le rona,” arealo Nkomwa.
Otsoeletse are totobatsa hore ho sa tsotellehe mathata ao u nang le ona ba ntse ba tsoela pele ka mosebetsi oa bona hobane bonyane boo ba bo finyellang bo etsa phetoho.
“Re ntse re tsoela pele ho tobana le lisebelisoa tse fokolang, ho haella ha sehlopha sa likoloi tse inehetseng, le mokhoa o thata oa ho fihla libakeng tseo ho leng thata ho fihla ho tsona. Batho ba nang le bo Albinism metseng ea rona ba sokola ho fumana litlolo tse sireletsang letlalo letsatsing le ho loantsa sekhobo le litsomo.
“Toro ea rona e bonolo empa e matla, ho aha Zimbabwe moo ho kenyelletsoa ha bokooa e seng sepheo-empa ke ‘nete e phelang. Ho NFT, re lumela hore batho ba nang le bokooa ha se ba amoheli feela ba lithuso—ke bahi baetapele ka bobona. A re tsoeleng pele ho tsamaea leetong lena hammoho—ka bonngoe, morero le kutloelo-bohloko,” Nkomwa arealo.
Molulasetilo oa Nkomwa Foundation Trust, Mme Selinah B Chirisa o supile fa moletlo oa ngoaga ono o tsamaisana le ho ipelela liphitlhelelo tse ba li entseng mo khaolong ea Matabeleland Boroa.
“Nft ka tsehetso ea Postal and Telecommunications Regulatory Authority of Zimbabwe (potraz) e thusitse batho ba nang le bokooa ba ba 95 ba tsoang li plekeng tsa Gwanda, Beitbridge, Mangwe, le Bulilima ka litsebo tsa Digital. Morero ona o kopane Le maranyane a dijithale le ho thusa batho ba nang le bokooa ho fumana leseli, mesebetsi, le menyetla ea khoebo,”Mme Chirisa arealo.
O boletse hore ho na le liqholotso tseo ba ntseng ba kopana le tsona.
“ Batho ba nang le bokooa ba tsoela pele ho kopana le khethollo. Re itšetlehile haholo ka ho bokella lisebelisoa tsa lehae ka lebaka la lichelete tse fokolang tse tsoang kantle ho naha. Batho ba nang le albinism ba kotsing haholo, ba tobane le litsomo tse tebileng le litumelo tse kotsi, hamoho le phihlello e fokolang ea litlolo tsa bohlokoa tse sireletsang letlalo la bona.
“Ho feta moo, khaello ea sehlopha se ikemetseng sa likoloi se sitisa bokhoni ba rona ba ho fihlella metse ea mahaeng eo ho leng thata ho fihla ho eona, eo hangata e leng eona e hlokang mananeo a rona haholo,” Arealo Modulasitulo.
Moemeli oa Palamente ea Gwanda Boroa, Dr Omphile Marupi o rele mosebetsi oa NFT o tlisa ntlafatso ea sechaba e tsamaellana le pono ea Muso oa Zimbabwe.

“Mereko oa NFT o tsama ea le pono ea Muso oa Zimbabwe oa ho se siee motho kapa ho se be le sebaka ka morao. Ho kenya letsoho ha hao Pontshong ea naha ea Batho ba holofetseng, tshebelisano mmoho le balaoli ba lehae bakeng sa meralo ea motheo e kenyeletsang bohle, le ho koetlisa batho ba 95 ba nang le bokooa mahlaleng a digital li bontsha hore ho kenyeletsoa ha bokooa ke ntlha ea bohlokoa ea ntshetsopele, e seng lithuso. Boitlamo ba ho matlafatsa sechaba, ho kenyeletsoa likomiting tsa nts’etsopele, le koetliso ea mosebetsi oa matsoho ho bontsa hore ketso e kopanetsoeng e ka tsamaisa phetoho,” arealo Marupi.
“Mecha ea litaba e phetha karolo ea bohlokoa ho fetoleng maikutlo a sechaba ka bokooa. Ke khothalletsa mecha ea litaba ea sechaba ho tsoela pele ho arolelana lipale tse khothatsang, tse rutang, le tse matlafatsang, ho fana ka lentsoe ho batho ba nang le bokooa le ho totobatsa nyehelo ea bona ntlafatsong ea naha,” Marupi arealo.

