07 Lwezi 2025
Ngu Liberty Mutamba

INational AIDS Council (NAC) seyavula uhlelo lweMalayitsha model oluncedisa abantu abaphila legciwane le HIV/AIDS ukuthi bathole amaphilisi abo bekhonale phetsheya kwelizwe.
Uhlelo lolu luvame kakhulu kuziqinti ezingcelelane lemngcele yelizwe, lapho inengi labantu liyabe lisebenzela phandle kwelizwe. Isiqinti seMangwe ngesinye esiqhuba uhlelo lolu ukuthi sincedise abantu abahlala emazweni eBotswana lase South Africa.
USamukeliso Nkomo ngomunye oncedisa abantu abahlala phandle kwelizwe ukuthi abathathele amaphilisi abo e-lngwizi kilinika ese Mangwe ewaphathise oMalayitsha, besiya ngaphandle kwelizwe.
“Kulabantu abahlala eBotswana abaphathisa amabhuku abo kimi ngibathathele amaphilisi abo. Amaphilisi lawana ngiwanika oMalayitsha sebewathola bekhonale phandle kwelizwe. Akusibobonke omalayitsha esiba nika amaphilisi lawa. Sinika omalayitsha esibathembayo ukuba bazafikisa amaphilisi kubanikazi,” kubika Nkomo.
Umnu Nkosikhona Ndlovu ngomunye olemuli ehlala phetsheya kwelizwe ohlala ethumezela izihlobo amaphilisi eBotswana.
“Ukuthi abantwana betshiye umsebenzi bezothatha amaphilisi kusuka kube nzima njalo abanye abasitholi leso sikhathi. Kubuye kuthi izimali zokugada kwesinye iskhathi siyabe singekho ingakho uhlelo lolu luyancedisa abanye bethu abaphetsheya.
Ukuqhubeka sithathela abantu amaphilisi kuyancedisa kakhulu ukwenza ukuthi
iViral load yabo ingaqongi ihlale ikusimo esilungileyo. Inhlelo lezi ziyanceda kakhulu thina esingcelane lomgcele we Bostwana,” kubika uNdlovu.
Oqoqa inhlelo eMangwe kugatsha lwe National AIDS Council uNkzn Elenny Mpofu uthi uhlelo lolu lwenza utshitsho esiqintini seMangwe.

“Uhlelo lweMalayitsha model luncedisa abantu abaphandle kwelizwe, sananzelela ukuthi okwenza igciwane libe lezibalo eziphezulu inengi lisebenza phetsheya. Ukuze abantu labana bengatshiyi uhlelo lwamaphilisi sabona kungcono ukuthi besebenzise uhlelo lweMalayitsha model. Bengahlala isikhathi sibaxwayisa ukuthi bahlolwe iViral load besithumele imiklomelo.
Uhlelo lolu luncedisa uzulu ukuthi alwise iViral load besebenza khonale phandle kwelizwe. Uma besithumela imiklomelo siyabe siba xwayisa njalo sibafundisa ukuthi baqhube njani uhlelo lwamaphilisi. Singabona Viral load iqansa sibaxwayisa ukuthi basondele emakilinika ukuze sibahlole beseduze labomongikazi. Kukanti abele Viral load eqondileyo sibanika inkuthazo ukuthi baqhube uhlelo lwabo ngendlela,” kubika uNksn Mpofu.
IMalayitsha model, CARG, Sister2sister, Hatshi esigabeni Sami zinhlelo ezasungulwa yi NAC ukuze zilwisane legciwane le HIV lokwendiswa, ukuzithwala kwabontanga besesebancane.
IMangwe le Bulilima zindawo ezilebazibalo eziphezulu kugciwane leHIV lokhu kudalwa yikuthi abathatheneyo bayayehlukana labo mkabo, kumuli ezingeni kuba lomkhandlo phakathi kuka baba lomama, nanko phela omunye uyabe esebenza phetsheya kwelizwe

