14 Mpalakazi 2025
Ngu Liberty Mutamba

Intsha yeGwanda South isithethwe ludumo lokwenza imicimbi(party) abayibiza ngama Vuzu ngemva kokuqhutshwa kwamashowa(cattle sale) emaphandleni.
Ama vuzu yimicimbi yabatsha lapho intsha iyabe izithokozisa okuphindiweyo, bethatha izidakamizwa. Imicimbi le ivame ukuphetha abantu sebeyenze imisebenzi yemacansini.
Lokhu ngokunye okwenza igciwane leHIV libhahe endaweni yeGwanda lapho abatsha becina bengena emacansini bengazivikelanga.
Okhangele isiqinti se Gwanda kugatsha lweNational AIDS Council uMrs Alice Moyo uthe ontanga basuke bakhangwe ludumo lokuyengwa ngosowabo.
“Kulumhlubulo sinothile ngoba sile nkomo kuvame ukuba lama Showa kubo Manama, Gungwe Takaliawa, Selonga. Uma ishowa iphela ontanga baqala okwezidakamizwa, besebesiya emacansini, lokhu kwenza igciwane limemetheke ngamandla kulumango.
“Ngemva kokuba ishowa iyabe isiphelile abantu abaqondi emakhaya, kulapho ke okuqala khona ukwenziwa imicimbi benatha lokudakayo bezijabulisa,” kubika uMrs Moyo.
UMrs Moyo setshayele ihlombe ingatsha ezibaxhasayo nxa bephuma ijumo besiza umphakathi.
“Sivame ukuhambela kundawo lapho okulombuthano kumbe imicimbi sinikeza abantu amajazi omkhwenyana, siyabe singahambi sodwa sivame ukusebenza logatsha lwe zempilakahle, abefamily planning, labanye abasixhasayo ukuthi sehlise ukumemetheka kwegciwane leli,” kubika uMoyo.
Esigabeni sePaye Village labo sebethathe inyathelo lokuthi belaye ontanga ukuze bengazitholi kulezo ndawo. Nangu uSamukeliso Hleza onguCommunity Village Health Worker.
“Thina sesaqeqetshwa ukuthi sinikeze abatsha ulwazi ngokuziphatha kwabo. Siyananzelela ukuthi ontanga sebetshonelwa lilanga besendaweni zokuzithokozisa. Lokhu kusinika umlando njengesigaba ukuthi silolonge abantwana bethu. Singakhangela akuso ma showa wodwa ahuga ontanga.
“Ngemva kokubuya kohlelo lwe Not in my village sibona izinga lisiba nganeno ngoba izinduna sezafaka imigoqo yokuba ontanga bengahamba hambi ebusuku. Belaywe ukuba bengangeni emacansini bebancane,” kubika uHleza.
Ugatsha lwe National AIDS Council selunike umlando kubu khokheli bomdabu, abadala besigaba amandla okulolonga abasakhaluyo. Uhlelo lwe Not in my village luhlose ukuqondisa intsha ukuba ingazitholi isengcupheni yokuzithwala kumbe ukwenda isasencane.

