12 Mbimbitho 2025
Ngu Liberty Mutamba

Ukuthwala umntwana okwenyanga eziyisitshiyagolalunye ngumthwalo onzima, ikakhulu ungazi ukuba usane oluthweleyo luzaba luhlobo bani lomuntu.
Kube nzima njalo uma lowo mntwana ebelihlongandlebe, eyehluleke ukukugcina loba sungu gogo, kukanti abanye omama batshelwa ubuthakathi; lezi ngezinye indlela ezilameva ezihanjwa ngomama
Konke lokhu abesifazane bakutshaya indiva, baqinisele njalo bevikele abantwana babo. Omama yibo abamisa imizi, abapheka imithetho emizini, badlala indima enkulu ekuthuthukiseni ilizwe, bazimbokodo njalo bayimigogodla emizini yabo. Ngokunjalo ilanga lika Mbimbitho 08 minyaka yonke lilanga elithakazelwela ngumhlaba wonke jikelele kuhlonitshwa njalo kuthakazelelwa imisebenzi yabo.
Omama lokhu bekhala besithi amathuba abo lokhu esilela ezikhundleni, ngokunjalo iWomen Coalition of Zimbabwe (Wcoz) Gwanda Chapter imanyabe lengatsha zikahulumende kuthakazelelwa lelilanga.
UMercy Mukwane oyintombazane esakhulayo njalo engumgcinisihlalo we (Wcoz) Gwanda chapter uthi omama kumele bafunde ukuzisebenza njalo bezithuthukise.
“Nginikeza bonke abantu abesintwana umlando okuba sizisebenzele njalo sizithuthukise. Lokhu sigqugquzela ukuba uhulumende avule amathuba okuba senelise ukuveza iziphiwo zethu hatshi, ukusinika izikhundla ngoba sekumele kube lomama, asithole lezo zihlalo ngoba sisenelisa, hatshi ukunikwa nje.
“Amathuba ayavuleka kodwa sinanzelela ukuthi omama asixhasani, njalo lokhu sikhangelelana phansi. Ngithi njoba sithakazelela ilanga labomama asihambeni sonke ngokumanyana njalo sincedane,” kusitsho uMukwane.
Okhokhele ugatsha lwe Zimbabwe National Family Planning Council (ZNFPC) ezansi yemaNdebeleni uOnnie Mupunga uthi omama kumele bezivikele emikhuhlanane ephathelane labo.
“Umama sikhangelele ukuthi abengumuntu ohlanzekileyo njalo abe ngumthunzi wabantwana bakhe. Kulemikhuhlane ehlasela abesintwana asihloleni njalo sidinge ulwazi ngoba imizi yethu ingatshabalala. Imikhankaso eqhutshwa ngabezempilakahle asiboneni ukuba abantwana labo baba bayaphatheka,” kubika unkosikazi Mupunga.
Ugatsha olukhangele omama, amabhizimusi asakhulayo luxwayisa omama ukuba basumele phezulu njalo benelise ukuzisebenzela. Ugatsha lolu lulebhanga (Women’s bank) encedisa omama ukuze bathole imali yokusabalalisa amabhizimusi abo.
Isisekelo sombuso welizwe kusigaba 56 siphawula ukuba ilizwe leZimbabwe linika amathuba afanayo kubomama, njalo ligqugquzela ukuba kube lokwabelana amathuba afanayo kwabesilisa labesifazana.—𝑵𝒕𝒆𝒑𝒆-𝑴𝒂𝒏𝒂𝒎𝒂𝑭𝑴