26 Mbimbitho 2025
Ngu Liberty Mutamba

GWANDA – Abogatsha leNational Aids Council (NAC) sebeveze ukuba amankazana afika phose inkulungwane ezingamatshumi ayisitshiyangalombili lanhlanu – 85 000 angaphansi kweminyaka elitshumi lasitshiyagalombili (18) ayendile nyakenye.
INAC iveze njalo ukuba amantombazana afika phose inkulungwane eziyisithupha – 5 700 azithwala ngesikhathi esifanayo.
UMqondisi wogatsha lwe NAC eZansi yemaNdebeleni uMnumzana Mgcini Sibanda uthi lokhu kubangelwa yizizatho ezitshiyeneyo.
“Ukwenda kwabantwana kubhahile kulindawo, ikakhulu esiqintini se Insiza lese Beitbridge. Sithole ukuthi abantwana abangu 85 372 beleminyaka engu 10-18 bendile ngomnyaka odlulileyo. Sithole njalo ukuba abantwana abaleminyaka efanayo abangu 5 700. Izibalo zitshengisa ukuba ikusasa labantwana lisencupheni. Sinanzelele ukuthi kumele simanyane lezinduna ukuze silwisane lalesosimo,”kubika uSibanda.
Uphinde wathi inani labantu abaphila legcikwane leHIV kulesisabelo liya liqonga.
“Inani labantu abaphila legcikwane emhlubulweni wakithi lokhu lisesabisa, nanko ke, lidlula elelizwe. Indawo yakithi ingcelelane lamazwe amabili, njalo ilomhlabathi oligugu abantu babuya bezokwemba, kukanti inengi labantwana liphila labogogo abazali babo bephetsheya, lezi ngezinye zezizatho ezibangela ukuqonga kwaleli nani.”
Ugatsha lwabatsha olwe Young People’s Network on Health and Wellbeing (YPNHW) olusebenzelana leNAC selusungule umkhankaso olesihloko esithi “Not in my village”, okutsho ukuthi Hatshi Esigabeni Sami, ohlose ukulwisana lokwendiswa lokuzithwala kwamantombazana amancane.
UMsekeli womqoqi wenhlelo zeYPNHW uMnumzana Ziphozenkosi Ndlovu ubike ukuthi bahlangane leziNduna lenkokheli zomdabu ukuze kulondolozwe amalungelo amantombazana angaphansi kweminyaka engu-18.
“Lumkhankaso siwuqhuba lenduna lenkokheli zomdabu ukuze ontanga bathole ikusasa engcono. Siyananzelela ukuba abantwana benda ezigabeni zethu bebancane, kukanti labo abadala lawamacala abatholi isijeziso . Uma Induna ingathi ‘Hatshi esigabeni sami’ inani leli lingehla.l,
ikusasa yabantwana iluvilibana ,” kutsho uNdlovu.
Induna uTshitaudze yase BeitBridge uthi kulihlazo ukubona abantwana abancane betshaphazelwa ikusasa yabo.
“Inani leli (85 000) alijabulisi abantwana bonke laba bathwala nzima ngaphansi kwezandla zethu. Asivuseleleni isintu sethu, umntwana abekwazi ukuthi layo i18yrs uyabe esase mncane bengajahi. Abantwana kabafundiswe njengasendulo singayekethisi.
Uhlelo lolu kumele ulungenise emzini wakho njengomzali, uthi ‘Hatshi emzini wami’ sizabona inani leli lisehla,” kutsho uTshitaudze.—𝑵𝒕𝒆𝒑𝒆-𝑴𝒂𝒏𝒂𝒎𝒂𝑭𝑴