28 Mabasa 2025
Ngu Liberty Mutamba

Lafa elihle! Lesi sitsho sichaza isimo esibhekane lozulu kulezinsuku ngemva kokwembeswa liyezi eligcwele izidakamizwa, abasakhulayo abathatha izidakamizwa abasaphatheki kunhlelo zengqubekelaphambili lentuthuko.
Kuyadanisa ukubona abantwana abasakhulayo besehluleka ukubamba lapha lalaphaya ngenxa yokuba betshona bedakwe yilezi zidakamizwa. Umbuzo ubuye uthi bazithatha nga lezi zidakamizwa?
Izidakamizwa lezi zibalisa Crystal meth, Bron clear, Mbanje,Kanye lokunye nje. Izidakamizwa lezi zenza ubungozi obukhulu emzimbeni.
Idolobho leGwanda ngelinye zendawo ezembeswe yileli yezi, lokhu sekufuqe inhlanganiso ebona ngabatsha iCommunity Youth Development Trust (CYDT) ukuba iqhube umkhakhaso okuba abasakhulayo bebone ngeso linye andubane bezibulalele ikusasa labo.
Oqoqa inhlelo ku CYDT uBongiwe Dube uyaphawule esithi,
“Izidakamizwa ziyabisela intuthuko emuva. Sinanzelele ukuba kungaze kubizwe imihlangano ephathelane labatsha kabaphatheki ngoba bayabe bethethe izidakamizwa lezi. Loba kulingiswa imithetho (Youth policy) yikhansili ingabe nguHulumende kubuya ihlekana nje. Siyinhlanganiso sigqugquzela abasakhulayo ukuba betshiyane lezidakamizwa. Sithumeza njalo umbiko kulabo abathengisayo sithi libulala intsha.
“Inhlelo ezinengi ziyabeqa ontanga ngoba bayabe bedakiwe, njalo kuba nzima ukufundisa umuntu odakiweyo,” kubika u Dube.
Umkhankaso oqhutshelwe edolobheni le Gwanda ubone uManisipala, ugatsha lukahulumende olukhangele abatsha, inhlanganiso ye Women’s Coalition of Zimbabwe (WCOZ), Nkomwa Foundation Trust zixhasa iCYDT.
Obemele ugatsha luka Hulumende olukhangele abatsha uthe intsha kumele itshiye izidakamizwa izame imisebenzi yezandla ezenelisa ukubathuthukisa.
“Abasakhulayo kabasenzise ama Vocational Training ukuze benelise ukuzithuthukisa. Kuma Vocational trainings untanga uyakwanisa ukuphuma selesithupha esingamcedisa ukuze azithuthukise. Kulabanye abalamathalenta kwezemidlalo kodwa bacina bezinikela kuzidakamizwa asifisi kukubona lokho. Ingakho lathi sihamba ngelizwi linye sithi abasakhulayo kabatshiye okudakayo.
Umgcinisihlalo we Wcoz esiqintini seGwanda uSithembinkosi Gumbo ukhuthaze uzulu ukuba ancedise amapholisa ukuze kuphele ukuthathwa kwezidakmizwa.
“Abantu abathengisa izidakamizwa lezi siyabazi. Asizameni ukuxhumana lama pholisa sibanyenyezele ukuba ngobani abathengisa izidakamizwa lezi. Omama kumele siqaphele abantwana bethu bayaphuma besithi basesikolo bona besiya thatha okudakayo,” kubika uGumbo.
Uzulu uthole ukudla kwamehlo obekuvela kuZhezhingtons, Loktion School, lomfana omncane uGama.—𝑵𝒕𝒆𝒑𝒆-𝑴𝒂𝒏𝒂𝒎𝒂𝑭𝑴