23 Nkwekwezi 2025
Ngu Liberty Mutamba

INational AIDS Council (NAC) iyethule izibalo zokuba igcikwane le HIV ligcwele kumankazana aleminyaka 15-39, kukanti kwabesilisa abeliminyaka edlula 40 yibo abalenani elikhulu, kwele Zansi yemaNdebeleni.
Izibalo lezi bathi zibangelwa ngabotsheketsha abangela ndawo zokuhlala, indlala, ukwanda kwabantu okungahambisani labezempilakahle, lokuba indawo le ilemingcele emibili.
Lokhu kwenza iZansi yemaNdebeleni ibe ilokhu ihamba phambili ngegcikwane leli, ilizwe lilesilinganiso se 10.1% kukanti ngapha iku17.3%.
Izibalo lezi sezibone iNAC iqhuba inhlelo ezitshiyeneyo ukuze izibalo zibe nganeno. Inhlelo ezinjenge Peer Education, Brother 2 Brother, Sister 2 Sitser. Ukuxoxisana lobukhokheli bomdabu, lokuqhuba imkhankaso etshiyeneyo.
Okhangele isiqinti se Gwanda kugatsha lwe NAC uMrs Alice Moyo uthi baqhuba inhlelo lezi ukuze benelise ukuvukela abantu kumkhuhlane lo.
“Izibalo eziseqintini sakithi azikhwabitheki, ngokunjalo sesihlomise ontanga, abadala, inkokheli zomdabu, amakhansila, ngolwazi ukuba bafundise abantu ngegcikwane leli. Sinanzele ukuthi uzulu kumele athole ulwazi oluqondile njalo bayabe bengamaqembu atshiyeneyo ukuze benelise ukukhululeka nxa kuqhutshwa imikhosi yegcikwane le HIV/AIDS,” kubika Mrs Moyo.
Induna yeGwanda North uMathema uthi isigaba sakhe kumele sivule amehlo ukuze igcikwane lingamemetheki ngamandla.
“Indawo yakithi ilenotho ehuga abantu ukuthi bagcwale ngapha. Abanye sebebhadalisa otsheketsha ukuthi bahlale emzini yabo. Inkonzo ezingenwa ebusuku lazo ngiyazisola, abantu kabakhonze emini. Ngitshaya induku phansi ngithi lokhu angikufuni esigabeni sethu.
“Igcikwane, ukwendiswa kwabantwana lokuzithwala kwabantwana kumele sikulwise singu mphakathi. Madoda asithandeni ukuya esibhedlela,” kubika uMathema.
Abantu be Sibona bathole usizo lwezempilakahle obeluqhutshwa yi NAC lengatsha ezixhasane layo. Benelise ukuhlolwa igazi, BP, amehlo lokunye nje.
“Siyabonga ukuthi usizo lolu siluthola lapha ekhaya. Sengenilisile ukuhlolwa igazi lamehlo abengithwalisa nzima sengibone abezempilakakahle. Umkhuhlane lokwendiswa kwabantwana kugcwele lathi njenge zakhamizi kumele sivikele abantwana bethu,” Kubika uBhejile Ndlovu.-𝑵𝒕𝒆𝒑𝒆-𝑴𝒂𝒏𝒂𝒎𝒂𝑭𝑴