03 Lwezi 2025
Ngu Liberty Mutamba

Izakhamizi zeNtepe ngaphansi kweNduna uNhlamba sezavula inhlanganiso ye Rendo Gully Reclamation ehlose ukuvala imigelo lokuvikela ukugugudeka komhlabathi kuleyo ndawo.
Ngesikhathi sezulu inhlabathi enengi iyakhukhulwa lizulu lokhu kutshiye umganga usegcekeni njalo kusala kulemigelo emikhulu. Indawo eziseduze lamavinkilini, ezinkonzweni lezingemva kwesikolo Ntepe Primary zikuleyo ngozi yokugugudeka.
Kubikwa kusakhiwa umgwaqo we Gwanda-Manama ngabo 1980s inhlabathi enengi yokulungisa umgwaqo ibicutshwa esigabeni sikaRendo. Lokhu kwatshiya indawo leyo ilamagodi lemigelo.

“Ngaqala ukuhlala lapha ngabo 1992 bekulemigodi emikhulu. Ibisiba yingozi ngesikhathi sezulu ngoba besilahlekelwa yimfuyo isigalule phakathi. Ngokuya kwesikhathi kwaba nganeno okwe zifuyo, kodwa umhlabathi lokhu ukusimo esibi,” kubika uTokohulo Dube.
Okhangele nge Civil Protection Unit kusigaba sika ward 14 uIshmael Ndlovu ubike ukuba uhlelo lolu luyabencedisa ngoba indawo yaseNtepe ilokugugudeka okunengi.
“Indawo yakithi iyagugudeka ngenxa yokuthi kwehlele ingakho kumele thina sizilungisele umganga wethu. Lapha siyadobha amatshe, sivale imigelo ukuze nxa izulu libuya lingakhukhuli inhlabathi. Sesifundiswe indlela ezinjengabo Halfmoon zokuvikela ukumhlabathi wethu,” kubika uNdlovu

Inhlanganiso ye Rendo Gully Reclamation incediswa yiDabane Trust ixhasane leLimcom ukuze benelise ukuvikela ukugugudeka komhlabathi.
Okhangele inhlelo zeDabane emhlubulweni wasemaNdebeleni umnu Shepherd Moyo uthi sebefundise njalo bancedisa izakhamizi kundlela ezitshiyeneyo zokuvikela umganga wabo.
“Umhlabathi lo, ubugugudeke kakhulu. Safundisa izakhimizi lezi ukwakha amaHalfmoon, ukufaka amatshe azabamba inhlabathi ukuze ingahambi lamanzi. Lapha sesiqalile ukuhlanyela izihlahla ezizabamba njalo inhlabathi ukuze ingahambi lamanzi. Amadamu amanengi ayagqibeleka ngenxa yokuthi inhlabathi iyabe ihamba isiyagcwala emadamu. Thina sihlose ukuvikela umganga wethu.
Emasimini siyenza okufanayo sincedisa abalimi ukuthi bafake amagandiwa azabamba amanzi ukuthi angagugudi insimu. Amanzi lawo ayabe esegandiweni ayancedisa ukuthi insimu ingaphangisi ukuwoma,” kubika uMoyo.

